Slider

Wielki Tydzień: Wielki Piątek

W Wielki Piątek obchodzona jest uroczystość Męki Pańskiej. W kościołach największa żałoba uzewnętrznia się w surowym, pozbawionym dekoracji wnętrzu. Wizerunki Chrystusa zasłonięte są kirem, w kościelnych, bocznych nawach ustawiane są groby Chrystusa, które zwykle przyjmują formę skalnej groty. Urządzano je z dużą wystawnością, dbano, aby miały jak najpiękniejszy wystrój. Kołatki używane tego dnia zamiast dzwonów, zgodnie z przekonaniami mieszkańców, miały odstraszać post. Niegdyś tego dnia odbywały się pochody kapników — pokutników. którzy umartwiali swe ciała biczowaniem. Były one popularne w Hiszpanii czy na Sycylii. jak również w Polsce w XVII i XVIII w.

Wielki Piątek to dzień najostrzejszego postu, niekiedy całkowicie wstrzymywano się od spożywania pokarmu lub ograniczono się do niewielkiej ilości suchego chleba, kartofli czy śledzia. Na znak żałoby postępowano podobnie jak w przypadku śmierci jednego z domowników: zasłaniano lustra, zatrzymywano zegary, mówiono szeptem, strofowano dzieci za hałasy, głośne rozmowy czy śmiechy. Jak pisze Oskar Kolberg uderzano je rózgami, aby „wrazić w ich umysł pamięć biczowania Chrystusa Pana".

W Wielkim Tygodniu odbywały się widowiska pasyjne, często w specjalnie wznoszonych „kalwariach" ze stacjami Męki Pańskiej. Pojawiały się też elementy weselsze, zapowiadające nadejście końca postu. W piątek lub sobotę rozbijano garnki ze znienawidzonym żurem z głową śledzia, a więc główną potrawą spożywaną w okresie postu.

W kulturze ludowej w XIX w. w Wielki Piątek obowiązywał zakaz pieczenia chleba.

Wierzono, iż woda w tym czasie ma niezwykłą moc, dlatego z rana w Wielki Piątek należało wykąpać się w rzece. Wierzono, że woda w tym czasie leczyła choroby skóry i trudno gojące się rany, zapewniała zdrowie i urodę na przyszły rok. Gospodarze w Wielki Piątek przed wschodem słońca wychodzili na swe obsiane pola, aby ustawić na nich krzyżyki drewniane, po jednym lub w każdym rogu, aby chronić je od zarazy. Niekiedy wykorzystywano do tego palmy poświęcone w Kwietną Niedzielę.

Wielki Tydzień: Wielki Czwartek

Wielki Czwartek jest przede wszystkim rocznicą ustanowienia sakramentów Ołtarza i Kapłaństwa. Na pamiątkę ustanowienia Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy odprawia się uroczystą wieczorną mszę, w czasie której kapłani i wierni przyjmują komunię. Konsekrowane są komunikanty, a także hostia przeznaczona do wystawienia w Bożym Grobie. Po zakończeniu mszy Najświętszy Sakrament przenoszony jest do „ciemnicy", z ołtarza zdejmuje się obrusy, krzyże i lichtarze, co oznacza, iż Eucharystia nie będzie odprawiana do Dnia Zmartwychwstania.

8FE63151 2720 439C B7FB 9B6E3F8FF305

W Wielki Czwartek w kościołach milkły dzwony, które na znak żałoby zastępowane były przez kołatki czy grzechotki — chłopcy chodzili z nimi po wsi wzywając na nabożeństwo. Na pamiątkę umycia nóg apostolom przez Chrystusa przed ostatnią wieczerzą w polskiej obyczajowości królowie, bogacze czy biskupi obmywali nogi dwunastu starcom. Obrzęd ten był znakiem pokory i równości wszystkich wobec Boga, a także miłości bliźniego. W nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek palono ogniska. Zwyczaj ten miał związek z pogańskim kultem zmarłych i z wiosennymi słowiańskimi świętami zadusznymi. Wierzono, że przy ogniskach grzeją się przychodzące z zaświatów dusze przodków. W Wielki Czwartek późnym wieczorem odbywała się uroczysta wieczerza rybna, która oprócz do nawiązania do biblijnej Ostatniej Wieczerzy, może mieć również korzenie w biesiadach zadusznych. Jak pisze Oskar Kolberg młodzież gromadziła się wieczorem aby śpiewać pobożne pieśni, odbywały się także procesje.

Na podstawie publikacji "Wiosenne świętowanie na Kielecczyźnie" autorstwa Ewy Tomaszewskiej.

Wielki tydzień: Poniedziałek, Wtorek

Wielki Tydzień to czas przygotowań do wielkiego święta, który obfitował w różnorakie zwyczaje. Jest to okres wzmożonego postu i umartwień. W domu i zagrodzie odbywały się gruntowne, przedświąteczne porządki.

Wielki Tydzień: Niedziela Palmowa

Uroczystości Wielkiego Tygodnia otwiera Palmowa Niedziela, zwana w przeszłości na ziemiach polskich także Kwietną czy Wierzbną, obchodzona na tydzień przed Niedzielą Wielkanocną na pamiątkę tryumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy, gdzie witany był przez tłumy, powiewające gałązkami palmowymi.

Razem napiszmy książkę

Zapraszamy Koła Gospodyń Wiejskich oraz Gospodarstwa Agroturystyczne do wspólnego przedsięwzięcia. Muzeum Wsi Kieleckiej razem z Wydawnictwem Jedność przygotowuje książkę kulinarną, w której znajdą się przepisy tradycyjnej kuchni świętokrzyskiej. Książka będzie sprzedawana w całej Polsce. Zapraszamy Was, abyście zaistniały w tym unikatowym wydawnictwie. Pragniemy razem z Wami wypromować w całym kraju wyjątkowy smak potraw przygotowywanych w naszym regionie przez Was, Wasze babcie i prababcie. Autorzy każdego przepisu zostaną podpisani, każdy otrzyma na pamiątkę książkę kulinarną, którą razem stworzymy.

Na Wasze przepisy, fotografie zgłoszonych potraw (rozdzielczość min. 300 dpi) czekamy do dnia 14 marca 2021 r. pod adresami Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. oraz Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. . Miło nam będzie jeśli zechcecie podzielić się z nami dobrymi radami świętokrzyskich gospodyń dotyczącymi przygotowania dań lub kulinarnymi ciekawostkami. Zamieścimy je w publikacji. Wraz z przepisami oraz fotografiami potraw, konieczne prześlijcie podpisane oświadczenie. Każde Koło Gospodyń lub Gospodarstwo Agroturystyczne może przesłać do trzech przepisów w kategoriach: przystawki, zupy, dania główne, desery, napoje, przetwory.

OŚWIADCZENIE